داستان تکراری کاشت درختان مهاجم
نخبگان -دکتر معصومه عامری :صدای ممتد و گوشخراش اره برقی شهرداری های مناطق مختلف شهر اهواز، صدای افتادن شاخه های کوچک و بزرگ هرس شده «کنوکارپوس»، صدای اعتراض عابران پیاده، رانندگان ماشین ها و مردمی که از بی موقع سد معبر کردن خیابان های شهر به ستوه آمده اند، در کنار صدای قیچی هرس باغبانی کارگرهای فضای سبز -که باقی مانده شاخه های درخت را سروسامان می دادند – شنیده می شود. این صداهای ناهنجار صداهایی تکراری و روزمره برای مردم خوزستان است. این سناریو در هر فصل به شکلی در مناطق مختلف استان های گرمسیر جنوبی ایران اجرا می شود؛ هر بار با کمی تغییر متناسب با منطقه و مدیریت شهری شهرداری ها!
از دهه ۸۰، حضور سبز و یکپارچه درختان «کنوکارپوس» را به صورت گسترده در شهرهای جنوبی شاهد بودیم. «کنوکارپوس» گویی درختی بومی از سواحل فلوریدا در آمریکا است که با آب و هوای شرجی، خاک شور و کم آبی سازگار است و در شرجی ترین روزهای سال بیشترین رشد را دارد و ارتفاع آن به حدود۲۰ متر و قطر تنه آن به ۱۴ سانتی متر می رسد، مقاومت خوبی به خاک های شور نشان داده است و سایه نسبتا گسترده ای دارد و احتمالا به دلیل این اشتراکات و نادیده گرفتن مشکلات عدیده درخت، مدیران شهری استان های خوزستان و بوشهر، هرمزگان گوی سبقت را برای کاشت آن ربوده اند. فلسفه اصلی کاشت کنوکارپوس، بی شک راهکاری برای تثبیت شن های روان یا ایجاد فضایی سبز در مناطق بیرون شهری بوده که البته می توانست زیبایی دوچندان برای مناطق عریان و بدون درخت ایجاد کند؛ اما این اتفاق به شکل دیگری رقم خورد. از دیگر ویژگی های «کنوکارپوس» می توان ارزان بودن، سازگاری با هرگونه آب و هوا و خاک و بی نیازی به به کارگیری شیوه های نگهداری ویژه را نیز اضافه کرد. از این رو شاهد حجم گسترده حضور این درخت از سال ۸۲ به شهرهای جنوبی کشور بودیم. درختی که بدون در نظر گرفتن عواقب زیست محیطی و استفاده از نظر کارشناسان مورد استقبال مسئولان شهرداری ها قرار گرفت.
جای تعجب است که گذشتگان بدون آگاهی از علم روز و دسترسی به متخصصان محیط زیست، گونه متناسب با اقلیم را انتخاب می کردند؛ اما در زمان حاضر برخی شهرداری ها با این همه متخصص و سایت های اطلاع رسانی این درخت را در سطح شهرها کاشتند و به عواقب زیست محیطی آن هم بی تفاوت رفتار کردند. به نظر می رسد برای برخی مسئولان جواب این سوال ها مهم نبود؛ سوال هایی مانند اینکه چرا پرندگان از لانه سازی روی این درخت ها پرهیز می کنند؟چرا هیچ گنجشکی حتی برای مدتی کوتاه روی شاخه های درخت کنوکارپوس نمی نشیند؟ چرا از شاخه های این درخت، آواز هیچ پرنده ای به گوش نمی رسد؟ کاشت درختان اصیل بومی و مثمر، مثل کنار، سپسون، نخل، انجیر معابد، توت و زیتون و… که سازگار با محیط و پتانسیل بالایی در سرسبزی منطقه و حتی باعث تقویت خاک می شدند، چه مشکلی داشت که گیاهی غیربومی و بی ثمر را که موجب صدمه به تاسیسات آبی، آب های زیرزمینی، سست کردن خاک و سایر آسیب ها می شود، جایگزین آنها کرده اند؟
«کنوکارپوس» گیاهی است که رشدی عمودی دارد و ریشه آن اگر از روزنه ای به لوله های آب و فاضلاب راه یابد، با رشد سریع و بی وقفه ای که دارد، همه فضا را هر قدر هم قطور باشد، پر می کند و در مدت زمانی کوتاه، آب قطع و دفع فاضلاب متوقف می شود. لوله های شبکه توزیع آب تنها ۷۰ تا ۸۰ سانتی متر از سطح زمین فاصله دارند و ریشه های «کنوکارپوس» از منافذی مانند اتصالات لوله ها حرکت می کنند، وارد لوله می شوند، همه آن را می پوشانند و سبب افت فشار می شوند. نارضایتی های مردم از انسداد مسیر فاضلاب ها و آب گرفتگی های خیابان ها در زمان بارندگی های فصلی، خسارت به تاسیسات شهری، خرابی پیاده روها و معابر به دلیل رشد بی رویه ریشه ها، تخریب زیرساخت های شهری، هزینه بالای هرس و نگهداری، ایجاد مشکل در شبکه برق و خطوط انتقال نیرو، آلرژی زایی و بروز مشکلات تنفسی در فصل گرده افشانی گیاه، از مهم ترین خسارات ناشی از رشد زیاد و مخرب درختان کنوکارپوس به شمار می رود.
با وجود مشکلاتی که کارشناسان درباره این درخت برمی شمردند، آنان راهکارهایی را نیز مطرح می کنند. بهترین راهکار به اعتقاد کارشناسان و متخصصان غیر ذی نفع، مطالعه گزارش های واقعی موجود در شهرداری هاست. البته پیشنهاد نهایی آنها جابه جایی این گیاه به مناطق بیابانی است. کارشناسان بر این اعتقادند پس از جابه جایی این درخت می توان فضای سبز شهر را با درختان مثمر و مناسب بومی مانند نخل، کنار، زیتون، انجیر معابد، انگور، حنا و… و درخت های همیشه سبز و زیبا و گل های متنوع کاغذی، شاه پسند و شیپوری و… سبز و سرزنده تر نمایش دهند. اما توجیهی که دست اندرکاران فضای سبز شهرداری ها برای ادامه کاشت و عدم تغییر شیوه خود بیان می کنند، سخنی تکراری است: «حالا که این درخت ها را کاشته ایم و بزرگ شده اند، اگر به خاطر مشکلاتی که همه آگاهی دارند و مطلع هستیم، بخواهیم اینها را جابه جا کنیم، شهر عریان خواهد شد و این انتخابی است بین بد و بدتر». به نوعی و در لفافه اعلام می کنند؛ چون ما زمانی در تحقیق و تفحص کاهلی کرده ایم؛ پس این درخت را تحمل کنید! و این چنین است که مردم شهر ناگزیر از تحمل اند و منتظریم تا شاید کسی از شهرداری یا هر ارگان دیگری در استان های جنوبی، پیدا شود و مستندات قابل قبول در تایید کاشت این گیاه در حوزه شهری بدهد؛ هر مستندی تا بتوانیم از دلایل این انتخاب بهره ببریم.
منبع : شرق